04

Acentelerin muhasebe, belge düzeni, KDV ve kurumlar vergisi süreçlerinde hata yapmaması; hem yasal uyum hem de mali güvenilirlik açısından kritik öneme sahiptir

Sigorta acenteleri, ticari işletmeler gibi muhasebe kayıtlarını düzenli bir şekilde tutmak ve belirli vergi beyannamelerini mali müşavir vasıtasıyla zamanında sunmak zorundadır. Muhasebeleştirme süreçlerinin doğruluğu, finansal performansın optimize edilmesini, gelirlerin ve giderlerin izlenerek maliyetlerin azaltılıp gelirin artırılmasını sağlayacak alanların belirlenmesini ve kurumun her zaman acil durumlara hazırlıklı olmasını sağlamaktadır.

Acenteler, genellikle birinci sınıf tacir olarak kabul edilir ve bu nedenle bilanço esasına göre defter tutarlar. Mali müşavirlerinin tasdik ettirdiği Yevmiye, Defter-i Kebir, Envanter gibi temel defterler aracılığı ile faaliyetlerini kayıt altına alırlar.

Vergi ve Beyanname Sorumlulukları

Muhtasar ve geçici vergiye, hizmet vergisinden gelir veya kurumlar vergisine kadar çeşitli vergi beyannamelerini düzenli olarak vermekle yükümlüdürler. Sigorta işlemlerine uygulanan vergiler ve fonlar arasında Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi (BSMV), Yangın Sigorta Vergisi, Trafik Hizmetleri Geliştirme Fonu ve Garanti Fonu gibi kalemler bulunmaktadır. Bu vergi ve fonlar, sigorta işleminin türüne bağlı olarak poliçe kesildiğinde hesaplanır ve belirlenmiş tarihte ödenir.

Vergi Usul Kanunu Açısından Belge Düzeni

Vergi Usul Kanunu (VUK), tüm ticari işlemlerin belgelendirilmesini zorunlu kılmaktadır. Bu kapsamda:

• VUK 229. maddeye göre: Fatura, satılan emtia veya yapılan iş karşılığında düzenlenmektedir.
• VUK 232. maddeye göre: Belirli mükellefler arasında yapılan işlemlerde fatura düzenlenmesi zorunludur.
• Sigorta şirketleri tarafından ödenen komisyon bedelleri için sigorta komisyon gider belgesi düzenlenebilir.
• Ancak acenteler arasındaki komisyon ödemelerinde, özel düzenleme olmadığından genel hükümlere göre fatura düzenlenmesi gerekir.

Fatura, hizmetin tamamlandığı tarihten itibaren en geç 7 gün içinde kesilmelidir.

VUK mükerrer 257. madde uyarınca; tali acentelerin bir tali acentelik sözleşmesiyle sigorta acentelerine bağlı olarak faaliyette bulunmaları ve bu faaliyetleri sonucu komisyon geliri elde etmeleri nedeniyle, sigorta acenteleri tarafından tali acentelere ödenen komisyon bedelleri için sigorta komisyon gider belgesi düzenleme zorunluluğu getirilmiştir.

Bu durumda, tali acenteler ayrıca fatura düzenlemeyecek, bu bedelleri sigorta acenteleri tarafından düzenlenen sigorta komisyon gider belgesine istinaden hasılat kaydedeceklerdir.

Bu bağlamda, sigorta şirketleri tarafından sigorta acente, prodüktör ve brokerlerinden sağlanan hizmetler nedeniyle ödenen komisyon bedelleri için sigorta şirketi tarafından fatura yerine sigorta komisyon gider belgesi düzenlenmesi icap etmektedir.
Ancak bu durumlar dışındaki işlemlerde sigorta komisyon gider belgesi düzenlenmiş olsa dahi fatura düzenleme zorunluluğu devam eder.

KDV Açısından Sigorta Aracılık Hizmetleri

3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu’na göre:

• (1/1) maddesi: Ticari, sınai, zirai ve serbest meslek faaliyetleri çerçevesinde yapılan teslim ve hizmetler KDV’ye tabidir.
• (17/4-e) maddesi: Banka ve sigorta muameleleri vergisi kapsamındaki işlemler ve sigorta aracılarının sigorta şirketlerine yaptığı işlemler KDV’den istisna edilmiştir.

Dolayısıyla:

• Sigorta acentesinin 5684 sayılı Kanun kapsamında sigorta şirketine yaptığı işlemler KDV’den istisnadır.
• Acentenin bazı müşterilerine ait sigorta poliçelerinin, anlaşmalı başka bir acente tarafından düzenlenmesi ve BSMV’ye tabi tutarın yansıtılması KDV’ye tabi değildir.
• Ancak başka bir acente tarafından acenteye ödenen prim komisyon bedeli, (17/4-e) maddesi kapsamında olmadığından KDV’ye tabidir.
• Ayrıca araç satışı gibi KDV doğuran bir durumda muhasebe süreci için mali müşavir bilgilendirilmelidir.

Kurumlar Vergisi Açısından Komisyon Gelirleri

5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 6. maddesi, kurum kazancının bir hesap dönemi içinde elde edilen safi kurum kazancı üzerinden hesaplanacağını belirtir.
Ayrıca Gelir Vergisi Kanunu’nun 38. maddesi, bilanço esasına göre ticari kazancın öz sermaye farkı olduğunu açıklar.

Bu hükümlere ve 08.01.2020 tarihli Gelir İdaresi özelgesine göre:
Sigorta acentelerinin aracılık hizmeti karşılığında sigorta şirketlerinden aldığı komisyon tutarları, kurum kazancının tespitinde gelir olarak dikkate alınmalıdır.